Zayıflama ilacı ölüme yol açabiliyor

GLP-1 ilaçlarının kullanımı yaygınlaşıyor, endişeler artıyor

Piyasada Ozempic ve Wegovy adıyla bilinen, hem Tip 2 diyabet tedavisinde hem de kilo verme amacıyla kullanılan GLP-1 sınıfı ilaçlara dair endişeler büyüyor. Vücutta doğal olarak bulunan GLP-1 hormonunu taklit eden bu ilaçlar, insülin salınımını artırıyor, mide boşalmasını yavaşlatıyor ve tokluk hissi yaratarak etki gösteriyor.

ABD’de her on yetişkinden birinin bu ilaçları kullandığı bildiriliyor. Ancak, kullanım yaygınlaştıkça ciddi yan etkiler ve hatta ölüm vakaları da tartışılmaya başlandı.

En sık görülenler: Bulantı, ishal ve ruh hali değişiklikleri

Wegovy ismiyle de piyasaya sürülen Ozempic, başta mide bulantısı ve ishal olmak üzere sindirim sistemi rahatsızlıklarıyla gündeme geldi. Görme bozuklukları, ereksiyon sorunları ve ruh hali değişiklikleri gibi yan etkiler de kayıtlara geçti. İlacın hızlı kilo kaybı sağlaması sonucu vücutta oluşan sarkmalar, gündelik konuşmada “Ozempic yüzü” veya “Ozempic kalçası” gibi ifadelerle anılıyor.

Pankreas iltihabı nedeniyle ölümler yaşandı

Ancak asıl endişe verici olan, ilacın uzun süreli kullanımına bağlı olarak gelişen ciddi sağlık sorunları. İngiltere’deki Kings College uzmanlarından Dr. Penny Ward, en tehlikeli yan etkiler arasında pankreas bezi iltihabı ve kas-iskelet sistemi bozukluklarını sayıyor.

İngiltere’de bu ilaçları kullanan en az on kişinin pankreas iltihabı nedeniyle hayatını kaybetmesi, kamuoyunda ilacın ölümcül yan etkilerine dair farkındalığı artırdı.

Klinik denemeler ve gerçek yaşam verileri farklılaşıyor

GLP-1 ilaçları, ABD’de 2017’den bu yana kullanımda. İlk olarak Ozempic Tip 2 diyabet için, daha sonra Wegovy 2021’de kilo verme ilacı olarak onay aldı.

Klinik deneylerde güvenli kabul edilen bu ilaçlarla ilgili sorunlar, piyasaya sürüldükten sonra daha geniş kitleler üzerinde kullanılmaya başlanmasıyla görünür hale geldi. Dr. Penny Ward bu konuda şunları söylüyor:

“Bir ilacın nadir yan etkileri, ancak geniş çaplı kullanımla ortaya çıkabilir. Bu nedenle piyasaya sürüldükten sonra da ilaçların güvenliği sürekli olarak izlenmeli.”

Risk oranları dikkat çekiyor

Ocak 2025’te Nature Medicine dergisinde yayımlanan geniş kapsamlı araştırma, GLP-1 ilaçlarını kullanan 215 binin üzerinde kişinin sağlık verilerini inceledi. Araştırma, bu ilaçları kullananlarda:

• Pankreas iltihabı riskinin %146,
• Eklem iltihabı (artrit) riskinin %11 daha yüksek olduğunu ortaya koydu.

Bunun yanında tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi, bayılma, böbrek taşı ve iltihabı gibi risklerin de arttığı saptandı.

Körlük riski: GLP-1 ilaçları görme sinirini etkileyebilir

Geçen yıl Wegovy kullanımı sonrası körlük yaşadığını bildiren hastalar oldu. Yapılan araştırmalar, bu ilaçların görme sinirinde hasara neden olan nonarteritik anterior iskemik optik nöropati (NAİON) riskini artırabileceğini gösterdi.
JAMA Ophthalmology dergisinde yayımlanan bulgulara göre bu risk, toplum geneline göre GLP-1 kullanıcılarında dört kat daha fazla.

Belfast Queen Üniversitesi’nden Prof. Graham McGeown, bu ilişkinin daha kapsamlı çalışmalarla teyit edilmesi gerektiğini belirtiyor.

Kadınlar üzerindeki etkiler yeterince araştırılmadı

Kanada’daki Calgary Üniversitesi’nden nöroendokrinolog Dr. Karolina Skibicka, ilacın özellikle yüksek dozda uzun süre kullananlar üzerindeki etkilerinin daha fazla araştırılması gerektiğini vurguluyor.

“Kadınlar pek çok ilaca erkeklerden farklı tepki veriyor, ancak araştırmalarda kadınlar hâlâ yeterince temsil edilmiyor” diyen Skibicka, bu durumun bilimsel bir boşluk yarattığını ifade ediyor.

Skibicka: “Amaç dışı kullanım değilse faydası yüksek”

Yeni çıkan yan etkilere rağmen, Dr. Skibicka ilacın bilinçli ve amaçlı kullanımının hayat kalitesini ciddi oranda artırabileceğini ve bu faydaların, nadir görülen risklerden daha fazla olduğunu savunuyor. Bu nedenle ilacın daha sıkı düzenlemelerle kısıtlanmasını olası görmüyor.

GLP-1’in potansiyel faydaları da araştırılıyor

Diğer yandan GLP-1 ilaçlarının demans, Alzheimer ve bağımlılık tedavilerinde kullanılabilirliğine dair olumlu sinyaller veren araştırmalar da bulunuyor.
Nature Medicine dergisindeki aynı araştırmada, GLP-1 kullanan diyabet hastalarında pıhtılaşma bozuklukları, kalp-böbrek sorunları ve solunum rahatsızlıkları riskinin azaldığı tespit edildi.

Der Virgül Notu:
Tıp dünyasında “mucize ilaç” olarak tanıtılan ürünlerin toplumsal kullanım sonrası ortaya çıkan etkilerinin izlenmesi, halk sağlığı açısından kritik önem taşıyor. GLP-1 sınıfı ilaçlar da bu sürecin bir örneği. İlacın yarar-zarar dengesi ancak uzun vadeli ve cinsiyet-dahil edici araştırmalarla doğru biçimde değerlendirilebilir.|© DerVirgül