Tarih | 1918’de Avusturya Cumhuriyeti nasıl kuruldu?

107 yıl önce Avusturya’nın İlk Cumhuriyeti kuruldu.

Habsburg monarşisi, Birinci Dünya Savaşı’nın felaketinde çöktü. Cephede kitlesel ölümler, sivil halkta açlık ve muhaliflere uygulanan sert baskılar, halkın hanedanlığa olan güvenini tamamen yok etti. Binlerce asker kaçtı, işçiler grev yaptı ve çok uluslu imparatorluğu bir devletler birliğine dönüştürme girişimleri başarısız oldu.

Uluslardan oluşan bölgeler Habsburg devletinden ayrılarak kendi ulus devletlerini kurdu. Almanca konuşan milletvekilleri 21 Ekim 1918’de Viyana’da Geçici Ulusal Meclis’te toplandı ve “Deutschösterreich” (Almanya Avusturya) Cumhuriyeti’nin kurulmasını hazırladı. 30 Ekim’de bir devlet konseyi kuruldu ve Karl Renner’in mimarı olduğu geçici bir anayasa kabul edildi.

“Deutschösterreich” Devleti’nin Kuruluşu

30 Ekim’de Ulusal Meclis, “Deutschösterreich” [Alman Avusturya] devletinin kuruluşunu kararlaştırdı. 11 Kasım’da I. Karl, meclisin baskısı üzerine hükümet işlerine müdahale etmeyeceğini açıkladı ve 12 Kasım 1918’de cumhuriyet resmen ilan edildi. “Deutschösterreich Devlet ve Hükümet Şekli Yasası”nda şöyle deniyordu: “Deutschösterreich demokratik bir cumhuriyettir. Tüm kamu yetkileri halk tarafından atanır.”

Genç cumhuriyet büyük zorluklarla karşı karşıyaydı: Not, burjuvazi, köylüler ve işçiler arasındaki politik farklılıklar ve Almanya ile birleşme isteği, ilk dönemi belirledi. Meclis başlangıçta Almanca konuşulan bazı bölgeler üzerinde hak iddia etti, ancak bu bölgeler devletin parçası olmadı.

İlk Aylar: Kaos İçinde İlerleme
Sosyal Demokrasi öncü rol üstlendi, burjuva partileri ise bazen inançlarından, bazen de radikal değişim korkusuyla uzlaşmaya açık oldu. Genel ve eşit erkek-kadın oy hakkı getirildi. 16 Şubat 1919’da kadınlar ilk kez oy kullandı: 8 kadın ve 162 erkek milletvekili seçildi.

Sosyal Reformlar ve Asillerin Kaldırılması
1918’de işsizlik yardımı kabul edildi, 1920’de zorunlu sigorta haline getirildi. Diğer reformlar: 8 saatlik iş günü, işyeri konseylerinin kurulması (Mayıs 1919), işçi tatil yasası (Ağustos 1919) ve işçi-çalışan odalarının kurulması (Şubat 1920). Habsburg yasaları ve soyluların kaldırılması, monarşiyle net bir kopuş sağladı.

Anayasa
Ulusal Meclis, Hans Kelsen’i anayasa tasarısı hazırlamakla görevlendirdi. Cumhuriyet, federal bir demokrasi ve güçlü bir parlamenter sistem olarak kuruldu. Hükümet Ulusal Konsey tarafından seçildi. Anayasa 1 Ekim 1920’de yürürlüğe girdi, ancak temel ve insan hakları tümüyle dahil edilmedi.

Ekonomik Zorluklar
Genç cumhuriyet, yalnızca 6,5 milyon nüfuslu yorgun bir ekonomik alanı devraldı. Ticaret ve altyapı ağları kaybolmuş, hammadde tedariki yeniden organize edilmek zorunda kalmıştı. 1922’deki hiperenflasyon ise felaket boyutundaydı: Bir somun ekmek 5.670 kron, bir kilogram domuz eti 40.000 kron. Orta sınıfın serveti yok oldu, kara borsa ve sosyal sıkıntılar arttı. 1920’lerin ortasında para reformu ve Şilling’in getirilmesiyle toparlanma başladı, ancak 1929’daki dünya ekonomik krizi her şeyi yeniden kötüleştirdi.

Siyasi Bölünmeler ve Cumhuriyetin Çöküşü
1920’den sonra partiler arası iş birliği azaldı. Hristiyan Sosyal Parti ve Alman milliyetçi partiler çeşitli hükümetler kurarken, Sosyal Demokrasi muhalefete çekildi. Paramiliter gruplar, siyasi radikalleşme, antisemitizm ve ekonomik sorunlar cumhuriyetin zayıflamasına neden oldu. İlk Cumhuriyet 1934’te demokrasi olarak çöktü ve 1938’de devlet olarak başarısız oldu.

İlk Cumhuriyetin Mirası
Tüm zorluklara rağmen, 1918–1920 arasında yaratılan siyasi ve sosyal temeller, 1945 sonrası Cumhuriyet’in yeniden kurulmasının temelini oluşturdu. İlk Cumhuriyet, bir öğrenme sürecinin başlangıcı olarak, günümüz demokratik Avusturya düzeninin temel taşlarını attı.| ©DerVirgül