İspanya’dan Filistin’e Uzanan Ezgi | Ya Talêel al-Jabal

| Adem Hüyük

Filistin direnişinin en bilinen sembollerinden biri olan Ya Talêel al-Jabal [Ey dağa çıkanlar], aslında sınırları aşan bir ezgi. Bugün Filistin sokaklarında işgal ve şiddete karşı hâlâ söylenen bu şarkının kökeni, binlerce kilometre ötede, İspanya’da kadınların ekmek hamuru yoğururken tuttukları ritme dayanıyor.

| İşte direniş şarkısı: 

İspanyol Kadınlarının Ritminden Direnişe

Şarkının aslı Ritmo de Panaderas. İspanyolca’da “panaderas” kadın fırıncılar anlamına geliyor. İspanya’nın köylerinde kadınlar, ekmek yaparken elleriyle ritim tutarak bu ezgiyi söylerdi. Bu geleneksel ritim, kadınların gündelik yaşamlarında üretimle birlikte kurdukları ortak bir dilin ürünüydü.

Filistin’de ise bu ezgi bambaşka bir işlev kazandı. 1920’lerde İngiliz manda yönetimine karşı mücadele eden Filistinliler, şarkıyı kendi sözleriyle yeniden yorumladı. Kadınlar, zindanların önünde bu ezgiyi söyleyerek mahkûmlara umut taşıdı:

“Direniş kazanacak, gelip sizi kurtaracak.”

İspanya İç Savaşı’nda Kadınların Ezgileri

İspanya’da kadınların şarkıları sadece mutfakta değil, savaş meydanlarında da yankı buldu. 1936–1939 yılları arasındaki İspanya İç Savaşı sırasında Cumhuriyetçi kadınlar, faşizme karşı direnişte şarkılarıyla ön saflarda yer aldı.

Bu dönemin en güçlü kadın figürlerinden biri Dolores Ibárruri, namı diğer La Pasionaria idi. Onun “¡No pasarán!” (Geçemeyecekler!) sloganı, kadınların söylediği şarkılarla birleşerek hem İspanya’da hem de tüm dünyada direnişin sembolü haline geldi. Ezgiler, yalnızca moral kaynağı değil, aynı zamanda politik bir hafıza yarattı.

İşgal Zindanlarında Gizli Bir Dil

Filistin’de bu ezgi, İsrail işgali döneminde de yaşamaya devam etti. Kadınlar, İsrail hapishanelerinde tutulan Filistinlilere yine aynı şarkıyı söylediler. Ancak işgalcilerin sözleri anlamasını engellemek için kelimelerin arasına fazladan “lê” hecesi yerleştirildi. Böylece şarkı, gizli bir direniş dili haline geldi.

Kadınların Evrensel Ortaklığı

Filistinli sanatçı Terez Sliman ve Portekizli müzisyen Sofia Adriana, bu ezgiyi günümüzde yeniden yorumladı. İspanya’dan doğan Ritmo de Panaderas ile Filistin’in direniş marşını birleştiren ikili, kadın kültürünün ve direniş hafızasının evrenselliğini görünür kıldı.

Bugünden Yükselen Ezgi

Bugün hâlâ Filistin’in sokaklarından, evlerinden ve zindanlarından Ya Talêel al-Jabal yükseliyor. İspanya’nın köylerinden taşan bir mutfak ritmi, İspanya İç Savaşı’ndaki kadınların ezgileriyle birleşerek Filistin’de özgürlük mücadelesinin sembolüne dönüşüyor. Dolores Ibárruri’nin “Geçemeyecekler!” sözü, Filistinli kadınların şarkılarında “Direniş kazanacak!” ifadesine dönüşüyor.

Kadınların yoğurduğu hamurun ritmi, halkların direniş ve özgürlük umudunun ortak kalp atışı haline gelmiş durumda.|©DerVirgül