Avusturya fiyat belirlemesine neredeyse hiç müdahale etmiyor

Sendika yanlısı Momentum Enstitüsü’nün güncel bir analizine göre, Avusturya AB karşılaştırmasında fiyat belirlemesine en az müdahale eden ülkeler arasında yer alıyor. Enflasyon hesaplamalarında dikkate alınan malların yalnızca yüzde 8,7’sinin fiyatı hükümet tarafından belirleniyor. Böylece Avusturya, fiyat düzenlemesine en az müdahil olan AB ülkeleri arasında 5. sırada bulunuyor.

Son sırada İrlanda
Eurostat’ın tanımına göre, idari fiyatlar, fiyatları tamamen veya büyük ölçüde hükümet tarafından belirlenen mal ve hizmetlerdir. Momentum analizine göre, yüzde 3,5 oranla İrlanda listenin sonunda yer alıyor. Fiyat belirlemesine en güçlü müdahale ise yüzde 30,7 oranla İsviçre’de gerçekleşiyor. AB ortalaması ise yüzde 12,3 düzeyinde.

Süregelen pahalılık sorunu
Son dönemde özellikle gıda, kira ve enerji fiyatları ciddi şekilde arttı. Yaklaşan iki günlük hükümet kampında da pahalılıkla mücadele ve ekonomik canlanmaya yönelik önlemler tartışılacak. Enerji fiyatlarının yanı sıra planlanan kira freni de kampın odak noktalarından biri olacak.

Der Virgül’ün Araştırması

Müdahale Edilmeyen [veya Çok Az Müdahale Edilen] Sektörler

1. Gıda, Serbest Ticaret Malları
   Momentum’un analizlerine göre marketlerdeki temel gıda ürünlerine müdahale pek yapılmıyor; bunlar genellikle piyasaya bırakılıyor. Örneğin, evde yemek için alınan yiyeceklerde enflasyon etkisi daha düşük, sadece %2,7 oranında artış görülmüş
2. Ayrıca, doğrudan veya vergi aracılı fiyat kontrolü [örneğin gıda fiyatlarında] dolaylı dahi olsa önemli bir etki oluşturabiliyor Ancak Momentum’ın çalışmasında Avusturya’ya özgü tam kapsamlı sektör-eliminasyonları belirtilmiyor.
3. Üretim Sanayii [Sanayide Üretim Malları]
   Momentum’un verilerine göre, üretim sektöründeki firmalar fiyat artışına daha az katkıda bulunmuşlar. Diğer sektörler gibi güçlü kar marjı artışına gitmemişler. Bu da sanayi mallarında devletin müdahalesi olmadığı kadar, firmaların da ekstrem kâr yönelimli fiyat artırımı yapmadığı anlamına gelebilir.

Net Olmayan Sektörler

Gerçekten hiçbir müdahalenin olmadığı sektörleri tanımlamak zor:
Momentum’un analizleri, esas olarak yüksek fiyat artışlarına müdahalenin yetersiz olduğunu, yani hükümetin bazı sektörlere [örneğin enerji, kira, gıda ve hizmetler] yeterince müdahalede bulunmadığını dolaylı olarak vurguluyor. Ancak, müdahale edilmeyen sektörler listesi doğrudan verilmemiş.

Yine de genel anlamda şöyle bir çıkarım yapılabilir:

• Gıda perakendeciliği [özellikle süpermarket gıda fiyatları]
• Üretim sanayii [örneğin imalat sanayii]

Bu alanlarda ya piyasa dinamikleri geçerli ya da müdahale neredeyse bulunmuyor.

• Net müdahale edilmeyen sektörler doğrudan verilmemiş olsa da piyasa baskısının aktif olduğu gıda ve üretim sanayi gibi alanlarda müdahalenin oldukça az olduğu söylenebilir.
• Momentum’un bulguları, özellikle gıda, kira, enerji ve hizmet gibi temel enflasyon kaynaklarında müdahalenin yetersiz olduğunu işaret ediyor.
• Fakat bunlar, söz konusu sektörlerde müdahalenin olmadığını değil, müdahalenin genel olarak düşük düzeyde kaldığını gösteriyor.

Daha iyi anlaşılması için: Avusturya ile Türkiye Karşılaştırması

Avusturya

• Devlet müdahalesi düşük → Enflasyon hesaplamasına giren fiyatların yalnızca %8,7’si hükümet tarafından belirleniyor.
• Müdahale edilen alanlar sınırlı → Daha çok enerji fiyatları, toplu taşıma ve kira düzenlemeleri.
• Piyasa serbestliği yüksek → Gıda fiyatları gibi temel tüketim ürünleri serbest piyasaya bırakılmış durumda.

Türkiye

• Devlet müdahalesi daha yüksek → Türkiye’de fiyatların önemli bir bölümü doğrudan ya da dolaylı olarak hükümet kontrolünde.
  • Enerji: Elektrik, doğalgaz ve akaryakıt fiyatları çoğunlukla devletin vergi politikaları ve sübvansiyonlarıyla belirleniyor.
  • Kira: Son yıllarda getirilen yüzde 25 kira artış sınırı doğrudan fiyat müdahalesi örneği.
  • Gıda: Tarım Kredi Kooperatifleri ve belediye tanzim satışları gibi uygulamalarla hükümet zaman zaman piyasaya giriyor.
  • Ulaşım: Şehir içi toplu taşıma fiyatları büyük oranda belediyelerin (dolayısıyla kamunun) kontrolünde.
• Enflasyona karşı “idari önlemler” sık kullanılıyor → Zamların ertelenmesi, fiyat tavanı uygulanması gibi yöntemler devreye sokulabiliyor.

Kısaca

• Avusturya → Serbest piyasa ağırlıklı, devletin rolü zayıf.
• Türkiye → Daha fazla devlet müdahalesi, özellikle enerji, kira ve gıdada doğrudan düzenlemeler var.

Bu kıyaslama, şunu da gösteriyor:

• Avusturya’da enflasyon tartışmaları genelde “devlet neden daha fazla müdahale etmiyor?” üzerinden yürütülmesine neden olur.
• Türkiye’de ise genellikle “aşırı müdahale piyasayı bozuyor mu?” tartışması gündeme gelmektedir. |© DerVirgül