Avusturya’da sosyal yardım alanlar kimler ve nasıl yaşıyor?

Hükümet şu sıralar sosyal yardım sisteminde büyük bir reform üzerinde müzakereler yürütüyor. Sosyal yardım alanların sayısı son dönemde arttı. Peki bu gruba kimler dahil ve nasıl bir yaşam sürüyorlar?

Turkuaz-kırmızı-pembe koalisyon hükümeti, sosyal yardım reformuna ilişkin görüşmelerin en yoğun döneminde bulunuyor. Tam da bu dönemde, Avusturya İstatistik Kurumu’nun 2024 yılı sosyal yardım istatistikleri yayımlandı. Bu yılki raporda, önceki yıllardan farklı olarak, sosyal yardım alanların yaşam koşullarına özel bir vurgu yapıldı. Sosyal İşler Bakanı Korinna Schumann [SPÖ], sonuçlar hakkında Çarşamba günü düzenlenen bir arka plan toplantısında bilgi verdi.

Bakan Schumann, sosyal demokrat bakış açısından anlaşılabilir bir şekilde, bütçe açısından konunun boyutunu önce değerlendirdi: Sosyal yardım, bütçeye aşırı bir yük getirmiyor. Hatta tamamen kaldırılmış olsa bile, devlet maliyesi bundan önemli ölçüde düzelmeyecekti. 2024 yılında sosyal yardımın maliyeti yaklaşık 1,317 milyar Euro oldu; bu da GSYİH’nin yüzde 0,27’sine denk geliyor.

2024 yılında sosyal yardım alanların sayısı yüzde 4,5 artarak 205.781 kişiye yükseldi. Bu, 2023’e göre yaklaşık 8.800 kişi daha fazla, ancak 2017’deki zirve seviyesi olan 308.000 kişinin altında. Yardım alanlar ortalama ayda 505 Euro destek aldı. En düşük ortalama destek 431 Euro ile SPÖ yönetimindeki Burgenland’da, en yüksek ise 522 Euro ile yine SPÖ yönetimindeki Viyana’da verildi.

2024 yılında sosyal yardıma yeni eklenen 8.800 kişinin yüzde 90’ı, Çalışma Ajansı’nda [AMS] iş arayan olarak kayıtlıydı. Bakanlığa göre bu, sosyal yardımın iş piyasasındaki durumun bir yansıması olduğunu gösteriyor. Sosyal yardım alanlar “ana faaliyetlerine” göre sınıflandırıldığında, iş arayanlar yüzde 35, çalışamayacak durumda olanlar yüzde 8, emekliler yüzde 7, bakım sorumluluğu bulunanlar [örneğin hasta yakınına bakanlar] yüzde 5 ve öğrenciler yüzde 37 oranında yer aldı. Ayrıca yüzde 8’lik bir kesim, çalışıyor olmasına rağmen gelirleri geçinmeye yetmediği için sosyal yardıma muhtaç durumda. Kadınlar erkeklere göre biraz daha sık sosyal yardım alıyor. Tek ebeveynli hanelerde ise her dört kişiden biri sosyal yardım alıcısı.

Viyana özel durumu

Sosyal yardım genel olarak kentsel bir olgu olmaya devam ediyor. Yardım alanların yaklaşık yüzde 70’i Viyana’da yaşıyor [2024’te yüzde 5 artış]. Steiermark’ta da sosyal yardım alanların yüzde 60’ı Graz’da yaşıyor. Bakanlığa göre başkentteki bu özel durumun nedeni, nüfusun ortalama olarak daha genç olması ve iş arayanların fazlalığı. Ayrıca Viyana’daki hızlı nüfus artışı da etkili. Bu artış hem yurtiçinden hem de yurtdışından gelen göçten kaynaklanıyor.

Ülke genelinde sosyal yardım alanların yüzde 38’i Avusturya vatandaşı, yüzde 53’ü üçüncü ülke vatandaşı, geri kalanı ise AB vatandaşı. Yüzde 44’ü mülteci veya koruma statüsüne sahip. [Sığınmacılar sosyal yardım değil, “temel ihtiyaç desteği” alıyor.]

Sosyal yardım alan haneler, gelir açısından diğer hanelerden belirgin şekilde ayrılıyor. Bu hanelerin ortalama yıllık geliri 19.800 Euro iken, sosyal yardım almayan hanelerde bu rakam 31.300 Euro. Sosyal yardım alan ve çalışma çağında olanların yarısından fazlası kronik hastalık sahibi. Yardım alanlar, kendi sağlık durumlarını diğer insanlara göre dört kat daha fazla “kötü” veya “çok kötü” olarak değerlendiriyor. Ayrıca eğitim düzeyi de düşük: Yardım alanların neredeyse yarısı yalnızca zorunlu eğitimi tamamlamış durumda.

Gelir farkı, yaşam koşullarını da belirgin biçimde etkiliyor. Sosyal yardım alan hanelerin yüzde 30’u araba sahibi değil, yüzde 18’i evini yeterince ısıtamıyor, yüzde 7’sinin ise internet erişimi yok.

Schumann’ın mesajı

Bakan Schumann, bu verilerden çıkarılması gereken temel dersin sosyal yardımın “son güvenlik ağı” olduğuna vurgu yaptı. Ona göre yoksulluğun neden olduğu dolaylı maliyetler [örneğin düşük gelir nedeniyle azalan vergi gelirleri ve artan sağlık harcamaları], sosyal yardımın maliyetinin 14 katı.

Yaklaşan reform sürecinde amaç, sosyal yardımın “kalıcı bir yaşam biçimine dönüşmesini” önlemek. Çalışabilecek durumda olanların en kısa sürede yeniden iş gücü piyasasına kazandırılması hedefleniyor. Şu anda biri yasal düzenlemeler, diğeri eyaletler ile AMS arasındaki işbirliği üzerine çalışan iki çalışma grubu görev yapıyor.

“İyi bir yoldayız, ancak üzerinde çalışılması gereken pek çok konu var” dedi Bakan Schumann.|©DerVirgül