Avusturya’da Sosyal Yardım | Kim ne kadar alıyor ve neden?

Hükümet, Avusturya’da sosyal yardım reformu planlıyor. İşte şu anda geçerli olan düzenlemelerin genel bir özeti. Federal hükümet, hükümet programında sosyal yardımda reform yapılacağını açıkladı. “Yeni Sosyal Yardım” [Sozialhilfe NEU] kapsamında eyaletler arasında uygulanacak günlük yardım tutarlarının [Tagsätze] birleştirilmesi planlanıyor. Ayrıca ebeveynlere çalışma teşviki getirecek önlemler ve sosyal yardımın dışında bağımsız bir “çocuk temel güvence” [Kindergrundsicherung] kurulması öngörülüyor. Reformun hayata geçirilmesi zaman alacak ancak bu yasama dönemi içinde tamamlanması hedefleniyor.

Eyaletler Arasında Kısmen Farklı Düzenlemeler Var

2019’da çıkarılan Sosyal Yardım Temel Kanunu [Sozialhilfe-Grundsatzgesetz, SH-GG] ile ülke çapında esaslar belirlendi. Eyaletler, bu genel kuralları kendi yasalarıyla uygulamak zorunda, ancak bu konuda geniş bir takdir yetkisine sahipler. Bu durum, eyaletler arasında sosyal yardım düzenlemelerinde farklılıklara yol açıyor. Henüz tüm eyaletlerde SH-GG kapsamlı olarak uygulanmadı; Viyana’da sadece kısmi bir uygulama var, Tirol’de ise hâlâ eski asgari yardım [Mindestsicherung] yasaları geçerli. Aşağıda güncel duruma dair bir genel bakış bulunuyor.

Kim Sosyal Yardım Alabilir?

• Avusturyalılar ve Avusturya’da yerleşik kişiler [inländer] sosyal yardım hakkına sahiptir.
• AB ve EFTA ülkesi vatandaşları ancak Avusturya’da çalışıyorlarsa ya da en az 5 yıl yasal olarak oturuyorlarsa tam hakka sahiptir.
• Üçüncü ülke vatandaşları [AB/EFTA dışı] ise sosyal yardıma ancak 5 yıldan uzun süredir yasal oturumları varsa erişebilir. [Örneğin Trükiye]
• Mülteci statüsü verilenler koruma statüsü aldıkları andan itibaren sosyal yardıma [ya da asgari yardım] hak kazanır.
• Ancak iltica başvurusu yapanlar ve “yerinden edilmiş kişiler” (örneğin Ukrayna’dan gelen mülteciler) sosyal yardım alamaz, onlara daha düşük tutarlı “temel bakım” [Grundversorgung] sağlanır.

Çalışma Yükümlülüğü Var mı?

• Sosyal yardım ya da asgari yardım, çalışabilir durumda olan kişiler için kendi çalışma gücünü kullanma taahhüdüne bağlıdır.
• Emekliler, üç yaşından küçük çocuğa bakanlar [uygun bakım imkanı yoksa], bakıma muhtaç yakını olanlar [en az 3. derece bakım parası alan], ağır hasta çocuklara veya ölüm döşeğindeki kişilere bakım verenler, halen meslek veya okul eğitimi alanlar [18 yaşından önce başlayan] ve maluliyet durumu olanlar çalışma yükümlülüğünden muaftır.
• Sosyal yardımı alanların %55’i işgücü piyasasına hazır değildir.
• %36,5’i işsiz olarak iş bulma kurumuna kayıtlıdır.
• %8,5’i çalışmakta ancak geliri yetersiz olduğu için yardıma ihtiyaç duymaktadır.
• İş gücüne katılamayanların %43’ü okul çağında veya emeklidir.

Mal Varlığı Kullanılmalı mı?

• Sosyal yardım talebinde bulunmadan önce var olan mal varlığı kullanılır.
• Ancak meslek için gerekli eşyalar veya “makul düzeyde kültürel ve zihinsel ihtiyaçları karşılayan” eşyalar satılmaz.
• Mesleki veya özel zorunluluk nedeniyle kullanılan araçlar, engellilik veya altyapı eksikliği nedeniyle gerekli araçlar korunur.
• Makul seviyede ev eşyası da elden çıkarılmaz.
• “Korunan mal varlığı” 2025’te 7.254 Euro olarak belirlenmiştir.
• Konut amaçlı kullanılan ev veya daireler satılmaz.

Ne Kadar Sosyal Yardım Veriliyor?

• 2019 Sosyal Yardım Temel Kanunu, asgari değil azami tutarlar belirlemiştir.
• 2025’te bekar ve tek ebeveynler için aylık azami 1.209 Euro,
• Çiftler için ise yaklaşık 1.693 Euro azami yardım öngörülmüştür.
• Ödemeler yılda 12 kez yapılır.
• Tirol’da hâlâ eski asgari yardım yasası geçerli olduğu için çiftler için yaklaşık 1.814 Euro ödenmektedir [1.693 Euro yerine].
• Çocuklar için eyaletlerin belirlediği ek ödemeler vardır. 2019’da Anayasa Mahkemesi, çocuklar için azami azalan yardım oranlarını kaldırdı.
• 2023’te ortalama sosyal yardım tutarı, yardım alan hane başına aylık 802 Euro olarak tespit edilmiştir.
• En yüksek ortalama yardım Vorarlberg’de [921 Euro], en düşük Burgenland’da [671 Euro], Viyana’da ise ortalama 805 Euro’dur.

Çocuk Yardımları Ne Kadar?

• Çocuklar için eyaletlere göre farklı uygulamalar var.
• Temel kanunda çocuklar için üst sınırlar belirlenmişti, ancak bu sınırlar 2019’da Anayasa Mahkemesi tarafından kaldırıldı. Çünkü çok çocuklu aileleri dezavantajlı duruma soktuğu düşünüldü.
• Artık eyaletler çocuk yardımlarını serbestçe belirliyor.
• Bazı eyaletlerde her çocuk için eşit yardım verilir [Burgenland, Kärnten, Salzburg, Viyana].
• Diğer eyaletlerde çocuk sayısı arttıkça yardım miktarı azalır [örneğin Niederösterreich ve Oberösterreich’de 2. çocuktan itibaren düşer].
• Viyana’da çocuk başına aylık yardım 326,44 Euro ile en yüksek, Vorarlberg’de 232,13 Euro ile en düşüktür.
• Ayrıca, tek ebeveynlere çocuk sayısına göre değişen ek yardım yapılabilir. 2025 verilerine göre 1. çocuk için aylık yaklaşık 145 Euro, 4. çocuk ve sonrası için ise yaklaşık 36 Euro tutarındadır.

Sosyal Yardımda Üst Limit Var mı?

• Sosyal Yardım Temel Kanunu’nda, yetişkinlerin birlikte yaşadığı hane halkları için toplam yardımda bir üst sınır vardır.
• Bu sınır, bekarların net sosyal yardım oranının %175’ini geçemez.
• 2025’te bu sınır yaklaşık 2.116 Euro’dur.
• Çocuklu aileler için ise yukarıda bahsedilen Anayasa Mahkemesi kararı nedeniyle bu sınır uygulanmamaktadır.

Sosyal Yardım Alanların Kaçı Yalnızca Sosyal Yardımla Geçiniyor?

• Sadece %27’si sosyal yardımdan tam olarak faydalanır ve sadece bu gelirle geçinir.
• Kalan %73’ü “tamamlayıcı” [Aufstocker] olarak adlandırılır. Bunlar, düşük gelirleri nedeniyle sosyal yardıma ek olarak destek alırlar.
• %16,5’i az da olsa çalışarak gelir elde eder.
• %36,1’i işsizlik fonu veya benzeri destek alır.
• %47,4’ü ise nafaka, emekli maaşı, çocuk bakım ödeneği veya diğer gelirlerden faydalanır.

Sosyal Yardım Harcamaları Ne Kadar?

• Sosyal yardım ve asgari yardıma yapılan toplam harcama, ülke gayrisafi yurtiçi hasılasının [GSYH] çok küçük bir kısmıdır.
• 2023’te bu harcama 1,1 milyar Euro olup GSYH’nın %0,23’üne denk gelmektedir.
• Tüm sosyal harcamalar içinde (146 milyar Euro) sosyal yardım payı %0,8’dir.| ©DerVirgül