Basın Özgürlüğü Endeksi | Avusturya’nın Sıralaması Yükseldi, Ancak Uyarılar Sürüyor

Avusturya, Sınır Tanımayan Gazeteciler [RSF] tarafından yayımlanan 2024 Basın Özgürlüğü Endeksi’nde geçen yıl yaşadığı düşüşün ardından bu yıl kısmi bir iyileşme kaydetti. 78,12 puanla 180 ülke arasında 22. sırada yer alan Avusturya, bir önceki yıla göre 10 sıra yükseldi ve 3,43 puanlık bir artış sağladı. Ancak RSF-Avusturya Başkanı Fritz Hausjell, “ciddi durumun” henüz atlatılmadığını belirtti.

2015’ten Beri İlk 10’un Dışında

Avusturya, 2021 yılında ulaştığı 17. sıradan bu yana ilk kez bu kadar yüksek bir pozisyona ulaşsa da 2015’ten bu yana ilk 10’un dışında kalmaya devam ediyor. Şu anki sıralamasıyla, Kanada ve İspanya arasında, hâlâ “tatmin edici” olarak değerlendirilen ülkeler grubunda yer alıyor. İsviçre (9), Çekya (10) ve Almanya (11) daha üst sıralarda yer alırken, “basın özgürlüğünün iyi durumda” olduğu ülkeler grubuna sadece Kuzey Avrupa ülkeleri (Norveç, Estonya, Hollanda, İsveç, Finlandiya, Danimarka ve İrlanda) girebildi.

Küresel Durum: İlk Kez “Zorlayıcı” Olarak Tanımlandı

RSF’ye göre dünya genelinde basın özgürlüğü durumu hiç olmadığı kadar kötü. Kuruluş, bu yıl ilk kez küresel durumu “zorlayıcı” olarak tanımladı. Ortalama puan 55’in altına düştü. Endeksteki ülkelerin yarısında “zorlayıcı” ya da “çok ciddi” sorunlar bulunuyor. Listenin en alt sıralarında Eritre, Kuzey Kore, Çin, Suriye ve İran yer alırken, Rusya 9 sıra gerileyerek 171. sıraya düştü. Türkiye ise 159. sırada yer aldı.

İsrail (112), Kosova (99), Arjantin (87) ve Hırvatistan (60) gibi ülkelerde de belirgin düşüşler görüldü. RSF açıklamasında, gazetecilere yönelik fiziksel saldırıların basın özgürlüğüne yönelik en görünür ihlaller olduğunu, ancak asıl sorunun ekonomik baskılar olduğunu vurguladı. Ekonomik bağlamda puanlar, endeksin başladığı tarihten bu yana en düşük seviyeye indi. 160 ülkede medya kuruluşlarının mali açıdan ayakta kalması son derece zor ya da imkânsız hâle geldi. Dünya genelinde ülkelerin üçte birinde haber ajansları finansal nedenlerle kapanmak zorunda kaldı. RSF Uluslararası Yayın Direktörü Anne Bocandé, “Ekonomik bağımsızlık olmadan özgür bir basın mümkün değildir” diyerek uyarıda bulundu.

Haber Çölü ve Medya Tekelleşmesi Alarm Veriyor

ABD’de (57. sıra) birçok bölge artık “haber çölüne” dönüşmüş durumda; yani yerel medya neredeyse tamamen yok olmuş. Medya tekelleşmesindeki artış da ekonomik puanların düşmesine neden oluyor. RSF’ye göre 46 ülkede medya mülkiyeti yoğun şekilde birkaç elde toplanmış durumda; bazı ülkelerde ise medya tamamen devlet kontrolü altında. Rusya, Macaristan ve Gürcistan bu anlamda özellikle endişe verici örnekler olarak öne çıkarken; Avustralya, Kanada ve Çekya gibi görece yüksek puanlı ülkelerde de iyileştirme ihtiyacı bulunduğu ifade edildi.

Endeks, beş ana başlığa dayanıyor: politik bağlam, ekonomik bağlam, yasal çerçeve, sosyo-kültürel durum ve güvenlik. Avusturya, bu beş kategorinin tamamında geçen yıla kıyasla iyileşme gösterdi.

Ekonomik Destek İlerlemede Etkili Oldu

En büyük artış, 4,53 puanla ekonomik bağlamda kaydedildi. RSF-Avusturya Başkanı Hausjell, bu durumu kalite gazeteciliği ve dijital dönüşüm için artırılan desteklerle, ayrıca ORF’nin evsel katkı modeliyle ilişkilendirdi. Ancak yeni ve özellikle dijital medyalar için neredeyse hiç destek olmadığını belirten Hausjell, devlet yardımlarının hâlâ büyük ölçüde sansasyonel habercilik yapan medya kuruluşlarına gittiğini eleştirdi.

Avusturya’nın en iyi performans gösterdiği alan ise güvenlik oldu (92,55 puan). Bu, özellikle protesto sayısının düşmesi ve gazetecilere yönelik saldırıların azalmasıyla açıklanıyor. Hukuki bağlamda da iyileşme gözlendi (81,97 puan), bu durum özellikle Bilgi Edinme Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle ilişkilendirildi. Sosyo-kültürel bağlamda da (78,77 puan) ilerleme sağlandı; ancak RSF, toplumun bir kesiminde gazetecilik medyasına karşı artan şüpheciliğin ve reddiyenin, özellikle FPÖ’nün “yalan medya” ve “sistem medyası” söylemleriyle ilişkili olduğunu ifade etti.

FPÖ-ÖVP Görüşmeleri: “Ciddi Bir Uyarı”

Siyasi bağlamda puan 72,59 olarak belirlendi. Hausjell, yılın başında FPÖ ve ÖVP arasında gerçekleşen koalisyon görüşmelerinin, Macaristan’daki Orban yönetimini andıran şartları Avusturya’ya tehlikeli derecede yaklaştırdığını söyledi ve bunun “gelecek yıllar için ciddi ve kalıcı bir uyarı” olması gerektiğini belirtti.

RSF-Avusturya Genel Sekreteri Martin Wassermair ise, medya kurumlarının demokrasi için taşıdığı değerin daha çok takdir edilmesi gerektiğini vurguladı. “Herbert Kickl’in medya politikası vizyonlarının hayata geçmemesi rahatlatıcı olabilir ama bu bize rehavete kapılma hakkı tanımaz,” diyen Wassermair, dayanıklı bir medya yapısı için devletin ciddi kaynak ayırması gerektiğini ifade etti.

NEOS: Sıralamadaki İyileşme Bir Başarı Belgesi Değil

NEOS’un medya sözcüsü Henrike Brandstötter, “Sıralamadaki iyileşme cesaret verici ama bir başarı belgesi değil” açıklamasında bulundu. ORF’nin partilerden bağımsızlaştırılması, okullarda ve yetişkin eğitiminde medya okuryazarlığının güçlendirilmesi, medya girişimlerinin özel olarak desteklenmesi gerektiğini belirten Brandstötter, ayrıca ORF ile özel medya kuruluşları arasında daha güçlü bir iş birliği için çalışmalar yürüttüklerini ifade etti.| ©DerVirgül