Gizlilik Sona Erdi | Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası Yürürlüğe Girdi

Bugün, Pazartesi itibarıyla “resmî gizlilik” artık tarih oldu. Kabul edilmesinden bir buçuk yıldan uzun bir süre sonra, yurttaşlara kamu yönetiminden bilgi alma hakkını tanıyan Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası yürürlüğe girdi. Verilerin proaktif olarak yayımlanacağı Bilgi Edinme Sicili de Pazartesi günü Federal Resmî Gazete’de ilan edildi. Başvuruda bulunmak isteyenlere destek sunmak üzere, Bilgi Özgürlüğü Forumu [FOI] bir başvuru rehberi hazırladı.

Bilgi edinme hakkı; federal, eyalet ve belediye düzeyindeki tüm idari organları ve kamu yönetimiyle görevlendirilmiş kurumları kapsıyor. Ayrıca, doğrudan idari yetki kullanmasa da Sayıştay veya eyalet sayıştaylarının denetimi altında bulunan vakıflar, fonlar, kurumlar ve işletmeler de bu kapsama giriyor. İlgili kurumların başvurulara cevap vermek için kural olarak dört haftası bulunuyor. Ancak ulusal güvenlik, kamu düzeninin korunması veya üçüncü kişilerin meşru çıkarlarının ağır basması gibi gerekçeler gizlilik nedeni sayılabiliyor.

Bilgi Edinme Sicili hazır
Kamu yararı taşıyan bilgilerin proaktif olarak yayımlanması zorunlu hale geliyor. Örneğin, en az 100.000 Euro tutarındaki sözleşmeler bu kapsamda. Yayınların yapılacağı adres, www.data.gv.at üzerinden erişilebilen Bilgi Edinme Sicili olacak. Federal Resmî Gazete’de de yayımlanan bu yükümlülük bugünden itibaren geçerli; ancak 1 Aralık’a kadar bir geçiş süreci öngörülüyor.

Dijitalleşmeden sorumlu Devlet Sekreteri Alexander Pröll [ÖVP], yasanın yürürlüğe girmesi vesilesiyle yaptığı açıklamada, “Devlet, insanlar için vardır – tam tersi için değil” dedi. Açıklamasına göre, yönetim birimlerine ve belediyelere destek olmak için açık kılavuzlar ve kapsamlı bilgiler sağlanacak, ayrıca Belediye Birliği eğitim programları geliştirdi. 5.000’den fazla nüfusa sahip 259 belediye de bilgileri proaktif olarak yayımlamakla yükümlü olacak. Büyük miktarda verinin hazırlanması ve anlaşılır biçimde sunulabilmesi için yapay zekâdan yararlanılması planlanıyor.

STK’dan başvuru rehberi
FOI [Bilgi Özgürlüğü Forumu], yurttaşların başvuru süreçlerinde yol göstermeyi amaçlıyor. Bunun için, başvuru ve şikâyetlerin nasıl hazırlanması gerektiğini açıklayan bir rehber yayımladı (https://go.apa.at/Jw8Z18HJ). Ayrıca, vatandaşların kamu kurumlarına çevrimiçi olarak başvuru yapabildiği ve yanıtların isteğe bağlı olarak paylaşılabildiği FragDenStaat.at platformunu da genişletti. FOI yönetim kurulu üyesi Markus Hametner, “Halk, hakkını bilmeli ve kullanabilmeli” dedi. İlk başvuruların yapıldığı, hatta akademik proje IFG.at kapsamında Adalet Bakanlığı’ndan tüm federal hâkimlerin isimlerinin talep edildiği belirtildi.

FOI, önemli davalarda Cumhuriyet’e karşı mahkemeye gitmeyi ve tartışmalı bilgi taleplerini en yüksek mahkemelere taşımayı planlıyor. Böylece yeni içtihatlarla daha şeffaf bir yönetimin desteklenmesi amaçlanıyor. Hametner, gizlilik gerekçelerinin pratikte nasıl uygulanacağı gibi birçok önemli sorunun yalnızca idare mahkemelerinin kararlarıyla netleşeceğini vurguladı.

100 yıllık resmî gizlilik kaldırıldı
Bilgi edinme özgürlüğü yasasından önce bilgi verme yükümlülüğü bulunsa da, 100 yıldır Anayasa’da yer alan resmî gizlilik ilkesi aynı anda geçerliydi. Yıllar süren tartışmaların ardından, önceki siyah-yeşil koalisyon hükümeti SPÖ ile birlikte bu yasa üzerinde uzlaştı ve gerekli üçte iki çoğunlukla 2024 başında Ulusal Konsey’de kabul edildi. Yasanın yürürlüğe girmesi için tanınan bir buçuk yıllık sürede ise ilgili kurumların hazırlık yapmasına ve birçok yasanın uyumlu hale getirilmesine fırsat verildi.| ©DerVirgül