Sosyal Yardım | Kimlerin Hakkı Var ve Maliyeti Ne Kadar?

Avusturya Federal Hükümeti, “Sozialhilfe NEU” [YENİ Sosyal Yardım] başlıklı bir reform planlıyor. ÖVP, SPÖ ve NEOS; sosyal yardımın ülke genelinde birleştirilmesi, göçmenler için daha sıkı kurallar ve kısıtlı haklar için bir bekleme süresi getirilmesi ve çocuklara odaklanılması konusunda anlaşmaya vardı. Değişikliklerin 2027 yılı başında yürürlüğe girmesi öngörülüyor. Reform, ÖVP–SPÖ–NEOS hükümet programının merkezi konularından biri. ÖVP daha sıkı erişim [özellikle göçmenler için] isterken, SPÖ çocukların daha iyi desteklenmesini önceliyor. Şimdiye kadar planlar net biçimde açıklanmadı, ancak eyaletlerle yapılacak görüşmelerle durumun netleşmesi bekleniyor.

Aşağıda mevcut düzenlemelerin özeti yer alıyor:

Sosyal yardımın yasal dayanakları nelerdir?

Mevcut ülke çapındaki hükümler, 2019’da çıkarılan Sosyal Yardım Temel Yasası [SH-GG] ile belirlenmiştir. Bu yasa, eyaletlerce ayrıntılandırılarak uygulanır ve eyaletlere birçok takdir yetkisi tanır. Bu nedenle düzenlemeler eyaletten eyalete farklılık gösterebilir. Yasa 2019’da çıkarılmış olsa da, hâlâ tüm eyaletlerde kapsamlı bir şekilde uygulanmamıştır. Viyana’da sadece kısmen uygulanmakta, Tirol’de ise hâlâ eski asgari geçim yardımı yasaları geçerlidir.

Kimler sosyal yardıma hak kazanır?

Şu anda sosyal yardıma Avusturya vatandaşları ile onlarla eşit statüde olan kişiler başvurabiliyor.

AB/EFTA vatandaşları, yalnızca Avusturya’da işçi olarak çalışıyorlarsa veya beş yıldan uzun süredir yasal olarak ikamet ediyorlarsa tam hakka sahipler.
Üçüncü ülke vatandaşları, ancak beş yıldan uzun süredir Avusturya’da yasal olarak ikamet etmişlerse sosyal yardıma hak kazanabiliyor.
Mülteci statüsü verilen kişiler [iltica hakkı tanınmış olanlar], bu statünün verilmesiyle birlikte sosyal yardım/ asgari geçim yardımına hak kazanır.
Sığınmacılar [Asylwerber] ve “yerinden edilmiş” kişiler [örneğin Ukrayna’dan gelenler] ise sosyal yardıma hak kazanmaz, bunun yerine çok daha düşük seviyede olan “temel ihtiyaç yardımı” [Grundversorgung] alırlar.

Kaç kişi sadece sosyal yardımla geçiniyor?

Yararlanıcı hane halklarının yalnızca %27’si sosyal yardımın tamamını alıyor ve yalnızca bununla yaşıyor. Geri kalan %73’ü “tamamlayıcı yardım” [Aufstocker] grubunda. Yani başka bir gelirleri var [küçük iş geliri, düşük işsizlik yardımı, düşük işsizlikten doğan ek ödenek, nafaka, hastalık parası vb.], ancak bu gelir yaşam giderlerini karşılamaya yetmediğinden sosyal yardım ile destekleniyorlar.

%16,5’i düşük bir iş gelirine sahip,
%36,1’i İş Kurumu [AMS] yardımlarından yararlanıyor,
%47,4’ü nafaka, emekli maaşı, çocuk bakım parası gibi diğer gelirleri alıyor.

Sosyal yardım alanların çoğu nerede yaşıyor?

2023 verilerine göre en çok sosyal yardım alan kişi Viyana’da:

142.001 kişi, 807 milyon € harcama.
Ardından:
Steiermark: 14.368 kişi (80 milyon €),
Aşağı Avusturya: 11.315 kişi (57 milyon €),
Tirol: 8.920 kişi (49 milyon €).
En az ise Burgenland’da: 1.692 kişi (9 milyon €).

Sosyal yardımın maliyeti ne kadar?

2023’te sosyal yardım için toplam 1,1 milyar € harcandı. Bu, Avusturya’nın GSYİH’sının sadece %0,23’üne denk geliyor. Tüm sosyal harcamalar içinde (146 milyar €) payı ise %0,8.

Sosyal yardımda çalışma zorunluluğu var mı?

Çalışabilecek durumda olanlar için sosyal yardım, çalışmaya hazır olma şartına bağlıdır.

Muafiyetler:

Emekliler,
3 yaşından küçük çocuğu olup uygun kreş/ bakım yeri bulunmayan ebeveynler,
En az bakım düzeyi 3 olan aile bireyine bakanlar,
Ağır hastalık/ölüm sürecinde refakatçiler,
18 yaşından önce başlamış bir eğitimde olanlar,
Çalışamayacak derecede engelli olanlar.

İstatistik:

Yararlanıcıların %55’i işgücüne uygun değil,
%36,5’i iş arıyor ve AMS’ye kayıtlı,
%8,5’i düşük ücretli çalışıyor ve yine de yardıma muhtaç.
Çalışamayanların %43’ü okul çağında ya da emeklilikte.

Sosyal yardıma başvurmadan önce mal varlığı kullanılmalı mı?

Evet, ancak bazı istisnalar vardır:

Meslek için gerekli eşyalar,
Kültürel/entelektüel ihtiyaçlara yönelik makul eşyalar,
İş için veya engellilik/dolayı ulaşım gerekçesiyle kullanılan arabalar,
Gündelik ev eşyaları,
“Korunan varlık” (2025 için 7.254 €),
Kendi ikamet edilen ev/daire.

Sosyal yardım miktarı ne kadar?

2019 SH-GG ile maksimum tutarlar belirlendi (asgari değil):

Yalnız yaşayan / tek ebeveyn: en fazla 1.209 € (2025).
Çiftler: en fazla 1.693 €.
Ödemeler yılda 12 kez yapılır.
Tirol’de hâlâ eski asgari geçim yasaları uygulandığından farklıdır (ör. çiftlerde 1.814 €).

Çocuklar için ek ödenekler eyaletlere bırakılmıştır. 2019’da belirlenen azalan oranlı (çok çocuklu ailelere daha düşük) düzenleme Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.

2023’te ortalama sosyal yardım ödemesi:

802 € (hane başına/aylık),
En yüksek Vorarlberg (921 €),
En düşük Burgenland (671 €),
Viyana ortalaması 805 €.

Çocuk yardımları ne kadar?

Her eyalet farklı belirler:

Viyana: 326,44 € / çocuk (en yüksek),
Vorarlberg: 232,13 € / çocuk (en düşük).

Bazı eyaletler tüm çocuklara eşit miktar verir (Burgenland, Kärnten, Salzburg, Viyana).
Diğerlerinde çocuk sayısı arttıkça miktar azalır (ör. Aşağı Avusturya, Yukarı Avusturya, Tirol, Vorarlberg).

Ayrıca tek ebeveynlere çocuk başına ek yardım vardır: