İran’ın elindeki son anahtar | Savaş mı, uzlaşı mı?

Der Virgül, Die Presse gazetesinde yayımlanan Christian Ultsch imzalı analiz yazısını, kamuoyuna farklı bakış açıları sunmak amacıyla Türkçeye çevirmiştir. Aşağıdaki eleştirel giriş metni Der Virgül’e aittir.

Der Virgül’den Giriş: Diplomasi mi, Üstünlük Mücadelesi mi?

Avusturya’nın muhafazakâr çizgideki gazetelerinden Die Presse’de yayımlanan Christian Ultsch imzalı bu analiz, İran-İsrail hattında tırmanan çatışmaları “makul bir diplomasi çağrısı” gibi sunarken, satır aralarında ciddi bir Batı-merkezli üstünlük anlatısını yeniden üretmektedir.

Yazı, İran rejiminin tarihsel baskılarını ve bölgedeki yıkıcı etkisini eleştirirken, aynı eleştirel dili İsrail’in saldırganlığına ya da ABD’nin örtülü savaşa açık pozisyonuna karşı kullanmamaktadır. Bu yönüyle, aslında sadece İran’a değil, bölgedeki güç dengelerini kendi çıkarlarına göre biçimlendirmeye çalışan aktörlerin tümüne yöneltilmesi gereken eleştiriler, tek taraflı ve indirgemeci biçimde sunulmaktadır.

Ultsch’un yazısı, İran’daki baskıcı rejime ve nükleer tehdide karşı haklı kaygılar barındırsa da, İsrail’in önleyici saldırı hakkı gibi tartışmalı argümanları meşrulaştırmakta, uluslararası hukukun sınırlarını bulanıklaştıran bir söyleme yaslanmaktadır.

Ayrıca, halk hareketlerinin ya da içeriden dönüşüm olasılıklarının ancak “dış müdahaleyle mümkün” olduğu yönündeki ima hem bölge halklarının iradesini küçümsemekte hem de geçmişte yaşanmış işgal ve savaşların yıkıcı sonuçlarını göz ardı etmektedir.

Der Virgül olarak bu yazıyı, yalnızca görüş çeşitliliğine katkı amacıyla ve eleştirel bir tartışma zemini oluşturmak üzere yayımlıyoruz. Ortadoğu’da barış, ancak tüm aktörlerin hesap vermek zorunda olduğu adil bir diplomasiyle mümkündür — silahların gölgesinde yazılan anlaşmalarla değil.

Orijinal Makale (Christian Ultsch / Die Presse)

Ortadoğu’da gerilim yeniden savaş eşiğine geldi. İsrail’in İran’a yönelik hava saldırıları sonrasında bölgesel çatışma riski artarken, diplomasi için hâlâ çok dar bir pencere açık. Christian Ultsch’un Die Presse’de yayımlanan analizinde, İran’ın savaşı durdurmak için tek çıkış yolunun nükleer programdan vazgeçmek olduğu ileri sürülüyor. Ultsch’a göre, bu aynı zamanda İran rejiminin varoluşsal sınavı.

İsrail’in gerçekleştirdiği operasyonlar İran’ın komuta yapısını hedef alarak büyük zafiyetler yarattı. İsrail hava kuvvetleri, Devrim Muhafızları’na bağlı güçleri, nükleer tesisleri ve füze altyapısını vurdu. Tahran’a kadar kesintisiz operasyon yapabilen İsrail, İran’ı dünyaya karşı savunmasız bıraktı. Rejim liderlerinin saklandığı, sistemin askeri baskıya karşı dirençsiz olduğu vurgulanıyor.

Ultsch, İran’daki mevcut rejimi, yalnızca içeride halkı ezen bir güç değil, aynı zamanda bölgeyi radikalleştiren ve terör gruplarını destekleyen bir yapı olarak tanımlıyor. Yazının en çarpıcı cümlelerinden biri şu:

“Bu fanatiklerin eline nükleer bomba geçerse, bu özellikle İsrail için bir kabus olur.”

ABD’nin doğrudan müdahale etmesi hâlinde, bunun ancak yeraltındaki Fordow nükleer tesisine yönelik operasyonla mümkün olacağı ifade ediliyor. Bu da ABD Başkanı Donald Trump’ın kararını belirleyecek kritik nokta. Ne var ki Trump’ın dış müdahalelere karşı verdiği seçim vaadi ile sahadaki gerçeklik arasında çelişki büyüyor.

Makale ayrıca, İran’ın şu ana kadar ABD’yi doğrudan provoke etmekten kaçındığını; stratejik olarak Hürmüz Boğazı’nı kapatmaktan, Suudi petrol sahalarını hedef almaktan ve ABD üslerine saldırmaktan bilinçli biçimde uzak durduğunu hatırlatıyor. Yani rejim hâlâ tam ölçekli bir küresel savaşı tetiklememeye çalışıyor.

Christian Ultsch’un çözüm önerisi ise net:

“İran, nükleer programını denetlenebilir biçimde durdurursa savaş sona erer. Beş dakika geç de olsa, diplomasi herkes için en iyi çıkış yolu olmaya devam ediyor.”

Kaynakça ve Not:

Bu metin, Christian Ultsch tarafından kaleme alınmış ve Die Presse gazetesinde yayımlanmıştır. Der Virgül, orijinal içeriği kamusal tartışmaya katkı amacıyla çevirmiş; giriş bölümünde kendi editoryal yorumunu sunmuştur.
Orijinal makaleye buraya tıklayarak ulaşılabilir.| ©DerVirgül

Fotoğraf: Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ve AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas [soldan sağa], Cenevre’de İran Dışişleri Bakanı ile yapılması planlanan görüşme öncesi.
Fotoğraf: Reuters / Fabrice Coffrini