“Wiener Zeitung” neden tekrar tartışma konusu oldu?

Wiener Zeitung”, dünyanın en eski gazetesi olmasına rağmen 2023’te basılı yayını kapatıldı ve dijital bir platforma dönüştürüldü. Hâlâ Avusturya devleti tarafından ciddi miktarda destekleniyor [yılda 11,5 milyon Euro].

Ancak gazeteyi yöneten şirketin rezervleri, harcamaları ve etkinliği konusunda belirsizlikler var. Sayıştay ve ÖGK denetimleri bunun üzerine yoğunlaşıyor. Siyasi partiler bu konuda net bir tutum sergilemiyor; bazıları gazeteyi tamamen kapatmayı, bazıları ise varlığının anlamını sorgulamayı öneriyor.

Temel soru: Devletin bu gazeteye harcadığı paralar haklı mı ve gazeteye yapılan yatırım kamu için gerçekten değer yaratıyor mu?

Yaklaşık iki yıl önce “Wiener Zeitung” matbaalardan çekildi. Kalan GmbH ise bugün hem Sayıştay hem de ÖGK’nin ilgilendiği bir konu hâline geldi – ve politik tartışmaların odağı oldu. Martin Fleischhacker’in de yoğun bir gündemi var, bir de buna ek olarak şun oldu: Çarşamba sabahı Sayıştay denetçileri Fleischhacker’i ziyaret etti. Bu, Noel öncesi bir kutlama gibi görünmüyordu ve öyle de değildi. Aslında konu, tamamen devlet mülkiyetinde olan ve yöneticiliğini Fleischhacker’in yaptığı “Wiener Zeitung” ile ilgiliydi. Sayıştay, daha yaz gelmeden denetimi kendi inisiyatifiyle başlattığını vurguluyor. Bu, oldukça ileri görüşlü bir adım sayılır. Çünkü “Wiener Zeitung” artık tekrar bir politik mesele hâline gelmiş durumda.

Aslında bu, 2023 ortalarında da yaşanmıştı. O zaman, halkın ve siyasi partilerin bir kısmının sert tepkilerine rağmen, turkuaz-yeşil hükümet gazeteyi kapattı. Dünyanın en eski günlük gazetesi böylece tarihe karıştı. Bunun nedeni, yıllarca farklı hükümetler tarafından desteklenen bir planın hayata geçirilmesiydi: Şirketler için “Wiener Zeitung”da zorunlu ilan yayınlama uygulaması kaldırıldı ve bu ilanlar, basılı gazetenin ana finansman kaynağıydı.

O dönemde ÖVP Medya Sözcüsü ve Ekonomi Birliği Genel Sekreteri Kurt Egger büyük bir coşkuyla şunları söyledi: “Bu önlem, ekonomi için yıllık yaklaşık 20 milyon Euro’luk somut ve sürdürülebilir bir rahatlama yaratıyor.” Ve haklıydı: Çünkü o zamandan beri Amtsblatt sadece dijital olarak, Elektronik Yayın ve Bilgi Platformu (EVI) şeklinde yayınlanıyor ve şirketler için ücretsiz.

Tabii bu, projenin tamamen ücretsiz olduğu anlamına gelmiyordu. Tam tersine. O dönemde çıkarılan yasayla “Wiener Zeitung”a da belli bir ekonomik perspektif sağlanması hedeflendi. Yeni online ve sosyal medya platformu WZ.at için devletten yılda 7,5 milyon Euro, Media Hub (gazeteci eğitimi ve start-up’lar) için 6 milyon ve EVI portalı için 3 milyon Euro tahsis edildi. Toplamda 16,5 milyon Euro yapıyor. Ancak bütçe gerekçesiyle, bu tutar 2025 ve 2026 için her biri 11,5 milyon Euro’ya düşürüldü.

Vergi parası ve rezervler

Die Presse gazetesinden Hanna Kordik ‘in makalesine göre, Bu bir yandan hâlâ çok büyük bir para sayılır, vergi mükellefleri açısından. Öte yandan, “Wiener Zeitung” açısından nispeten sınırlı bir bütçe. Ama gazetede hâlâ geçmişteki zorunlu ilanlardan kalan bol miktarda rezerv bulunuyor.

Bu rezervlerin tam olarak ne kadar olduğu ise biraz tuhaf bir şekilde hâlâ bir muamma. Son olarak 24,9 veya 29 milyon Euro rakamları dolaşıyordu. FPÖ milletvekili Christian Hafenecker’in 20 Kasım’da yaptığı bir parlamento sorusu, SPÖ Başbakan Yardımcısı (ve Medya Bakanı) Andreas Babler tarafından 20,2 milyon Euro olarak yanıtlandı. Yönetici Fleischhacker, “Die Presse” gazetesiyle yaptığı görüşmede durumu açıkladı: Babler’in belirttiği 20,2 milyon Euro doğru, ancak buna Wiener Zeitung Digitale Publikationen GmbH adlı yan kuruluşun 4,8 milyon Euro’luk rezervi de ekleniyor.

Yine de sorular devam ediyor. Bu, sadece Sayıştay’ı değil, siyaseti de harekete geçiriyor. Örneğin Neos Medya Sözcüsü Henrike Brandstötter, şirketin parlamenter denetime tabi olmadığını ve “bazılarının kendilerine kolayca bir iş yaratıp yaratmadığının” net olmadığını belirtiyor. Üstelik maaş bordrolarında yapılan hatalar nedeniyle ÖGK’nin de şirkette inceleme yapması pek yardımcı olmuyor. Temel soru şu: Devletin “Wiener Zeitung”a aktardığı milyonlarca Euro haklı mı?

ÖVP ve SPÖ ise konuyu sahiplenmeye pek hevesli görünmüyor. “Die Presse”in ÖVP Medya Sözcüsü Nico Marchetti’ye yaptığı bir soru yanıtlanmadı. Andreas Babler ise, geçen seçim kampanyasında gerçekleştirilmesi zor vaatlerde bulunduğu için oldukça zor bir durumda: “Yeniden hükümet sorumluluğunda olursak, ‘Wiener Zeitung’u basılı gazete olarak geri getirmek için mutlaka yollar ve araçlar arayacağız,” demişti.

“Macera sona erdirilsin mi?”
Üçüncü parti Neos’un Medya Sözcüsü Brandstötter ise çok daha net. Henrike Brandstötter şöyle diyor: “Aslında sadece iki olasılık var. Ya bu macera bitirilecek ve ‘Wiener Zeitung’ kapatılacak.” Ya da? “Ya da ‘Wiener Zeitung’un anlamlılığı ciddi şekilde değerlendirilecek. Amaçları nedir?”

Brandstötter’in vurgulamak istediği: “Wiener Zeitung ve devlet finansmanı, medya sektörünü zayıflatıyor mu? Eğer öyleyse bu bir sorun. Eğer değilse, o zaman da sorun, çünkü o hâlde önemsiz hâle geliyor.” Ücretsiz kamuya açık online portalın 27 çalışanı var ve içerik açısından vaat edilenin gerisinde kaldığı görülüyor. Babler bakanlığından alınan rakamlara göre, Temmuz 2023’ten beri dijital kanalların aylık erişimi ortalama 12 milyon. Ancak bu, Avusturya Web Analizi (ÖWA) tarafından bağımsız olarak doğrulanmamış veriler. Bakanlık, bu sayılarla “kamu hizmeti görevini yerine getirme hakkında sınırlı çıkarım yapılabileceğini” vurguluyor.

“Kamu değeri”
Yönetici Fleischhacker, erişim sayısına göre tek bir değerlendirme yapılmasına karşı çıkıyor: “Önemli olan kamu değeri,” diyor, “medya sektörünü ilerletmek istiyoruz.” Örneğin eğitim, start-up’lara destek, reklam kampanyaları yoluyla. Elbette, nihayetinde Başbakanlık’a bağlı bir gazetecilik eğitimi de tartışmalı.

Ama şirketin faaliyetleri artık Sayıştay’ın daha yakından incelemesine tabi. Fleischhacker bunu oldukça sakin karşılıyor: “Büyük bir dönüşüm yaşadık,” diyor, “Sayıştay mutlaka bazı düzeltmeler gerektiren hususlar bulacaktır.”

Bu arada rezervlerin şirketlere iade edilmesi gündemde değil. En azından bu konuda fikir birliği var: Çok karmaşık olurdu.| ©DerVirgül