Türkiye Gazze’de yeni aktör haline geldi

İsrail ve Hamas iki yıldır süren savaşı bitirme yönünde Mısır’ın tatil beldesi Şarm el-Şeyh’te önemli bir adım attı.

ABD Başkanı Donald Trump’ın planı doğrultusunda taraflar, rehinelerin serbest bırakılması ve İsrail askerinin kademeli olarak Gazze’nin bir kısmından çekilmesinde uzlaştı.

Türkiye’nin son anda müzakere sürecine katılması, anlaşmadaki etkisi ve Ankara’nın bundan sonra ne gibi sorumluluklar üstleneceğine dair soru işaretlerine yol açtı.

New York’tan Şarm el-Şeyh’e
Gazze, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eylül sonunda New York’a gerçekleştirdiği seyahatin önemli gündem başlıkları arasındaydı.

Erdoğan 23 Eylül’de ABD Başkanı Donald Trump ve Arap ülkelerinin liderleriyle birlikte Gazze konulu toplantıya katıldı. İki gün sonra ise bu kez Washington’da Beyaz Ofis’te Trump ile yüz yüze geldi.

Oval Ofis’teki buluşma sonrası Trump gazetecilere, Erdoğan’dan “kendisi için bir şey yapmasını istediğini” söylemiş ancak bu isteğinin ne olduğu konusunda detay vermemişti. Birkaç gün sonra Erdoğan ise “Trump bizden Hamas’ı ikna etmemizi rica etti” diye konuştu.

İki lider ABD temaslarından sadece günler sonra, 3 Ekim Cuma günü bir telefon görüşmesi de gerçekleştirdi. Türkiye tarafı görüşme talebinin Beyaz Saray’dan geldiğini açıkladı. Amerikan basını ise bu görüşmede Trump’ın, Erdoğan’dan bir kez daha Hamas’ın ikna edilmesini talep ettiğini yazdı.

Liderler seviyesindeki bu trafiğin ardından ise Türkiye’nin istihbarat kurumu MİT’in başkanı İbrahim Kalın Mısır’daki üçüncü tur görüşmelere katıldı. O toplantıda masada Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff ile damadı Jared Kushner de vardı.

Kalın, Trump’ın isteği doğrultusunda Kahire’deki görüşmeler sırasında Türkiye’nin telkinlerini Hamas’a ileterek sürecin ilerlemesine katkı sağladı. Jerusalem Post’a göre Türkiye, bugüne kadar temas kurulmayan ve ellerinde rehine bulunan iki Hamas grubu ile de bu süreçte iletişim kurmayı başardı. Söz konusu gruplarla Hamas içinde iletişim zincirinin kopması nedeniyle temasın kesildiği belirtiliyordu.

Bu toplantıya kadar Türkiye müzakere sürecine doğrudan katılmamıştı. Görüşmelere iki yıldır ABD, Katar ve Mısır aracılık ediyordu. Türkiye bugüne kadar Gazze’ye havadan insani yardım atılması gibi operasyonların da dışında kaldı.

Trump anlaşma haberinden sonra yaptığı açıklamada, sürecin başından beri arabuluculuk üstlenen Katar ve Mısır’ın yanı sıra Türkiye’ye de teşekkür ederek Ankara’nın rolüne dikkat çekti.

Türkiye ve Hamas arasındaki bağlar
Türkiye, uzun yıllardır Hamas’la yakın ilişkiler sürdürüyor, Hamas temsilcileri Türkiye’ye düzenli olarak ziyarette bulunuyor. Örneğin Hamas’ın eski lideri İsmail Haniye’nin 7 Ekim saldırısının gerçekleştiği gün İstanbul’da bulunduğu belirtiliyor. Haniye geçen yıl İsrail istihbaratının İran’da gerçekleştirdiği bombalı saldırıda öldürülmüştü.

Örgütün İstanbul’un Başakşehir ilçesinde gazetecilerle görüşmelerde de kullandıkları en az bir ofisinin olduğu biliniyor. Bu ofisle bağlantılı Fatih ilçesinde de bir dernek de bulunuyor. Az sayıdaki Hamas yöneticisinin ailelerinin yine İstanbul’da ikamet ettiği değerlendiriliyor. İstanbul’daki Hamas üyelerinin Türkiye vatandaşı olup olmadıkları ise bilinmiyor.

Ankara, Batılı birçok devletin “terör örgütü” saydığı Hamas’a desteğini gizlemiyor. Washington ve Brüksel Hamas’ı terör örgütü olarak görürken Erdoğan konuşmalarında bu yapıyı “özgürlük hareketi” olarak niteliyor. Erdoğan aralarında Hamas’ın öldürülen lideri İsmail Haniye’nin de bulunduğu örgüt yöneticileri ile birçok kez fotoğraf vermişti.

Türk askeri Gazze’ye mi gidecek?
Hamas ve İsrail arasındaki anlaşmada, Türkiye’nin de dahil olması öngörülen bir görev gücü kurulmasından söz ediliyor.

Erdoğan, Türkiye’nin görev gücüne katılacağını teyit etti, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan bu yapının anlaşma hükümlerinin uygulanmasını kolaylaştıracağını ifade etti.

ABD ve İsrail basınında görev gücü kapsamında ABD’nin bölgeye 200 asker göndereceği; Türkiye, Mısır ve Katar’dan birliklerin de bu misyonda yer alacağı iddia edildi. Yine Amerikalı güvenlik kaynakları, ABD askerinin İsrail’e konuşlandırılacağını ve Gazze’ye ayak basmayacağını belirtti. Üst düzey bir Türk yetkili ise Reuters’a yaptığı açıklamada, Türkiye’nin, Hamas’ın elindeki kayıp rehinelerin cansız bedenlerinin bulunmasına destek olacağını söyledi.

Ancak böylesi bir yapının ne zaman kurulacağı, Türkiye’nin kaç personelle destek vereceği ve bunların asker mi yoksa sivil savunma ekipleri mi olacağı konusu belirsizliğini koruyor.

Hükümetin hangi amaçla olursa olsun Gazze’ye asker sevk edebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisinden (TBMM) tezkereye ihtiyacı var. Böylesi bir onayın kolay ve hızlıca alınabileceği değerlendiriliyor.

Türkiye Savunma Bakanlığı da 10 Ekim Cuma günü yaptığı açıklamada, “TSK bu tür faaliyetlerde tecrübe sahibidir” diyerek Türk askerinin Gazze’de kurulacak bir görev gücüne katılma talimatı verilmesi halinde, bunu yerine getirmeye hazır olduğunu bildirdi.

Türkiye ve ABD’nin Suriye tecrübesi
NATO partneri Türkiye ve ABD ordularının Suriye’de geliştirdikleri çatışmadan kaçınma mekanizmaları ve ortak devriye tecrübesinin Gazze’de ABD ile olası bir işbirliğini kolaylaştıracağı da değerlendiriliyor.

Türkiye ayrıca Suriye’de Beşar Esad’ın devrilmesinden sonra rejimin kötü şöhretli Sednaya Hapishanesi’ndeki kayıp mahkûmların bulunması ve kimliği belirsiz cenazelerin tespiti için sivil savunma ekipleri göndermişti.

Türkiye’nin Gazze’de bir rol üstlenmesinin önünde ise en büyük engel olarak İsrail’in çekinceleri gösteriliyor.

Savaştan önce Türkiye ve İsrail yakınlaşma adımları atmıştı. İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog 2022 yılında Ankara’da ağırlanmış, ertesi yıl Erdoğan ve İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu New York’ta yüz yüze görüşmüşlerdi. Bu görüşmeyi izleyen Hamas’ın saldırısıyla Türkiye-İsrail yakınlaşma süreci hızla bozulmuştu.|DW