Avusturya Siyasi Partiler Tarihi | Dosya 3

Dosyamızın ikinci bölümünde Austro-faşizm döneminin uygulamaları, 1938’da Almanya’nın ülkeyi işgali ve İkinci Cumhuriyet’in kuruluşuyla yeni isimlerle sahneye dönen partileri mercek altına almıştık: SPÖ, ÖVP ve KPÖ. Bu üçüncü bölümde, İkinci Cumhuriyet döneminin yeni siyasi partisi olarak 1956’dan itibaren sahnedeki yerini alan FPÖ’yü ele alacağız.

Hüseyin A. Şimşek

İkinci Dünya Savaş’ndan sonraki “Dörtlü İşgal” döneminin ilk genel seçimi, Kasım 1945’te yapıldı.

Bu ilk seçimlerde, Austro-faşistlere ve Nazilere seçme ve seçilme hakkı tanınmadı.

Hatta bunun için, 1947’de “nasyonal sosyalizmi/faşizmi” yasaklayan özel bir yasa da çıkarıldı: “Nationalsozialistengesetz (Verbotsgesetz 1947)”.

FPÖ’nün ilk nüvesi olan ilk örgütlenme, 25 Mart 1949 yılı içinde, “dernek” statüsüyle ve “Verband der Unabhängigen-VdU” (Bağımsızlar Birliği) adıyla gerçekleşti.

Kimdi peki kurucuları bu derneğin? Faşizm döneminde orduda, devlet kademelerinde yöneticilik yapmış, dönemin faşist partilerinin çalışmalarına katılmış örneğin Avusturya NSDAP, Heimwehr, Landbund, Heimkehr (Vatana Dönüş), Heimatvertrieben (Sürgünler) gibi Nazi ve Austro-faşist partilerin, fraksiyonların, silahlı milis gruplarının eski yöneticileri ve üyeleri.

Ama içlerinde, faşizm saflarını terk edip direniş hareketine katılanlar da vardı, liberal bir hatta yer alanlar da.

İkinci Cumhuriyet’in ikinci genel seçimi, 9 Ekim 1949’da yapıldı.

FPÖ’nün ilk nüvesi olan “Verband der Unabhängigen-VdU” küçük bir ad değişikliğiyle, “Wahlpartei der Unabhängigen–WdU” (Bağımsızların Seçim Partisi) adıyla bu seçimdeki yerlerini aldılar.

Bu, İkinci Cumhuriyet Parlamentosu’nun en önemli gelişmelerinden biri oldu.

Artık mecliste, üç değil (ÖVP, SPÖ ve KPÖ), dört parti (+WdU) olacaktı.

Ki WdU, SPÖ’den ayrılan Erwin Scharf’ın kurduğu “Sosyalist İşçi Partisi-SAP”la ittifak yapan KPÖ’den daha fazla oy alarak, FPÖ’nün bugüne kadar getirdiği gibi, üçüncü parti konumuna yerleşti.

Sonuçlar şöyleydi: ÖVP 77, SPÖ 67, WdU 16 ve KPÖ 5 milletvekili.

“Dörlü İşgal” döneminin üçüncü ve son seçimi, 28 Ekim 1953’te gerçekleşti.

SPÖ, oy ve milletvekili sayısını artırırken ÖVP, KPÖ ve WdU oy kaybı yaşadı.

Fakat oy kaybına rağmen, birinci parti yine ÖVP idi.

Milletvekili dağılımı şöyle gerçekleşti: ÖVP 74 (-3), SPÖ 73 (+6), WdU 14 (-2) ve KPÖ 4 (-1). “ÖVP-SPÖ büyük koalisyonu geleneği” sürdü.

1954’te yapılan Berlin Konferansı’yla, Avusturya ilk kez eşit koşullarda, işgal güçleri ile masaya oturdu ve 15 Mayıs 1955’te Viyana’da “Avusturya Devlet Antlaşması” imzalandı.

Bu anlaşma, 26 Ekim 1955’de mecliste gündeme alındığında, “tarafsızlık” maddesine sadece WdU karşı çıktı.

FPÖ’YÜ NE ZAMAN VE KİMLER KURDU?

Avusturya, yeniden bağımsız ve egemen bir devlet haline geldikten sonraki süreçte WdU bir dönüşüm sürecine girip, 3 Kasım 1955’te yeni bir isim aldı: “Freiheitliche Partei Österreichs-FPÖ“ (Avusturya Hürriyet Partisi).

Kuruluş kongresi, 7 Nisan 1956’da gerçekleşti ve partinin ilk başkanı Anton Reinthaller oldu.

FPÖ’nün belli başlı kurucularını kısaca tanıtmakta fayda var. İlk genel başkandan başlayalım.

Büyük bir toprak sahibi olan ilk Enel Başkan Anton Reinthaller, NSDAP’ın üyesi olarak 1938’den itibaren Avusturya Reichstag’da görev yaptı.

1939’daki Seyss-Inquart faşist hükümetinde Tarım ve Orman Bakanı’nıydı. Dışişleri Bakanlığı’nda da görevler üstlendi ve aktif politik hayatı, savaşın sona ermesine kadar devam etti.

Bu yüzden, 1950-53 yılları arasında hapisteydi.

Reinthaller, 1958’de öldükten sonra, yerine aynı yıl Genel Başkan olarak Friedrich Peter seçildi.

1978’e kadar Genel Başkanlık yapacak olan Friedrich Peter, 17 yaşında NSDAP’ın silahlı gücü SS’e katıldı.

Savaş sırasında, Batı ve Doğu Cephesinde çalıştı. SS alayı yöneticiliği yaptı. O da suçlu bulunup hapse atılmıştı.

Hem VdU hem de FPÖ kurucusu Viktor Reimann, liseli yıllarda yasadışı NSDAP’a üyeydi.

1938’e kadar, Deutsche Freiheitsbewegung (Alman Hürriyet Hareketi) içinde kaldı.

1938’ten sonra ise, “Freiheitsbewegung Österreich” (Avusturya Hürriyet Hareketi) adlı oluşuma katılarak, direniş cephesine geçmiş oldu.

Son kurucu örneğimiz, Karl Hartleb olsun. 1938 yılında NSDAP‘a üye oldu.

1938’den 1945’e kadar, Doğu Grubu Lideri idi. Savaştan sonra, 1945’te tutuklandı. 1949 -1956 arasında, WdU’dan milletvekiliydi.

1953 -1956 arasında ise Ulusal Meclis’in 3. Başkanı görevinde bulundu.

FPÖ, ÖNCELİ OLAN WdU’NUN “BAŞARI”SINI GÖSTEREMİYOR

Bu sürecin ilk genel seçimleri ise, 13 Mayıs 1956’da yapıldı. WdU, artık “FPÖ” olarak seçmenin karşısındaydı.

Fakat yenilenme süreci, bir atılıma değil, keskin bir gerilemeye sebep oldu. FPÖ, WdU’nun oy oranını da milletvekili sayısını da tutturamadı.

Tam, 8 milletvekili kaybedildi.

İşte, 13 Mayıs 1956 genel seçimlerinin sonuçları: ÖVP 82, SPÖ 74, FPÖ 6 ve KPÖ 3.

FPÖ KÜÇÜK AMA ÜÇ PARTİLİ MECLİSTE “KİLİT PARTİ”

1956’dan sonra da ÖVP-SPÖ “büyük koalisyonu” devam ederken, 1960’lara dayandığında, Ulusal Meclis’teki parti sayısı üçe düşecekti.

10 Mayıs 1959’da yapılan genel seçimlerde, KPÖ, 14 yıl sonra parlamento dışında kaldı.

1959’dan, 1986’da Yeşiller Partisi kurulana ve Ulusal Meclis’e girene kadar, “üç partili meclis” konumu devam etti.

KPÖ, günümüze kadar bir daha Ulusal Meclis’e dönebilmiş değil. Genel gidişat şöyleydi: ÖVP ile SPÖ koalisyon hükümetleri kuruyor, FPÖ ise meclisteki tek muhalefet partisi rolünü oynuyordu.

Bu, “küçük ama anahtar rol”de bir parti olma hali, oyların sadece % 6’sı alınarak yıllar boyunca sürdürüldü.

1967’de ilk bölünme yaşadıysa ve içinden “Nationaldemokratischen Partei-NDP” (Milliyetçi Demokrat Parti) adlı oluşumu çıkardıysa da bu durum değişmedi.

Bu çerçevede, 1970’de FPÖ, SPÖ azınlık hükümetini destekledi.

1971’de SPÖ mutlak çoğunluk elde edince, küçük partilere meclis yolu açan bir yasa çıkardı.

1978-80 arasında Genel Başkan olarak Alexander Götz’ü görüyoruz.

Onun yerini, 1980-86 arasında Norbert Steger aldı.

Ve partinin tarihinde önemli bir kırılma yaratan değişim, 1986’da Jörg Haider’nın Genel Başkan olmasıyla başladı.

Haider’nın Genel Başkan olduğu süreçte, SPÖ-FPÖ Koalisyonu vardı.

Başbakan Vranitsky, bu gelişme üzerine koalisyon hükümetine hemen son verdi.

1993 yılı içinde FPÖ bir bölünme daha yaşadı, 5 milletvekili ayrılarak Liberal Forum’u kurdu. Bu yeni grubun başını Heide Schmidt çekiyordu.

1999 sonbaharındaki genel seçimden (Şubat 2000’de) gecikmiş bir hükümet çıktı: ÖVP-FPÖ Koalisyonu.

4 Nisan 2005: FPÖ bir daha bölündü: Jörg Haider ve grubu, BZÖ adıyla sahnedeydi.

FPÖ’nün başına ise, en yaşlı üye Hilmar Kabas getirildi.

23 Nisan 2005’te Heinz Christian Strache, Haider’dan sonraki “lider” sayılan yeni Genel Başkan oldu.