Avusturya Siyasi Partiler Tarihi | Dosya 4

Dosyamızın üçüncü bölümünde İkinci Cumhuriyet döneminin üçüncü, küçük ama “kilit” siyasi partisi olarak 1956’dan itibaren sahnedeki yerini alan FPÖ’yü ele almıştık. Bu dördüncü ve aynı zamanda son bölümde, 1986’dan başlayarak Ulusal Meclis’in yeni partileri olmuş Yeşiller Partisi ve NEOS’u mercek altına alacağız.

HÜSEYİN A. ŞİMŞEK

Bu bölümde mercek altına alacağımız ilk parti, Avusturya Yeşiller Partisi.

Dolayısıyla, öncelikle dünyadaki ve Avrupa’daki Yeşiller hareketinin gelişmesi ve partileşmesine değinmek, konunun bütünlüğü açısından faydalı, gerekli bir çaba olacaktır.

Ki, Avusturya’daki içlerinde olmak üzere, Avrupa kıtasındaki Yeşil partiler, belli bir tarihten sonra merkezileşmiş, “kıta bazlı bir parti” konumuna gelmiştir.

Dünyada ve Avrupa’da Yeşil Partiler

Dünya çapında bakıldığında, “Yeşiller”in parti olarak sahneye çıktığı ilk tarih ve yer olarak, 1972 yılı ve Yeni Zelanda çıkar karşımıza.

Avrupa’daki Yeşiller, bundan bir yıl sonra, 1973’de ve İngiltere’de ilk partileşmeyi gerçekleştireceklerdir.

Kurulan partinin adı, “Ekoloji Partisi”dir. Bu parti, 1987’de adını “Yeşil Parti” olarak değiştirecektir.

1989’daki Avrupa Parlamentosu seçimlerinde İngiltere’deki oyların %15’ini kazandı.

Ama, İngiltere’de uygulamada olan seçim sistemi yüzünden, AP’ye temsilci gönderemedi.

Avrupa’da, temsilci çıkarmadaki ilk başarı, Belçika’daki Yeşiller Partisi’ne nasip oldu.

Bu parti, 1981 seçimlerinde %5 oy aldı Avam Kamarası’na 4, Senatoyaa 5 temsilci gönderdi.

Dünya çapında kurulmuş, faaliyette olan Yeşil partiler için önemli bir adımdı bu.

Yeşiller hareketinin çok daha güçleneceği Almanya’da ise, temsilci çıkarma başarısı, önce eyaletler düzeyinde başladı.

1980 ile 1982 arasında, altı eyalet parlamentosunda temsil edildi. Federal Meclis’e girişi, 1983 genel seçimlerinden sonra mümkün oldu.

Alman Yeşiller Partisi, genel seçimlerde %5.6 oy aldı ve Federal Meclis’e 27 milletvekili gönderdi.

Ekolojist bir politik hareketin başlangıcı 1974’lere dayanan Fransa’da, 1984 Ocak ayı içinde kurulan partinin adı şöleydi: “Yeşiller, Ekolojist Birliği – Ekolojist Partisi.” 2010 yılına gelindiğinde, bu parti adını değiştirip “Avrupa Ekolojisi – Yeşiller”e dönüştü ve halen böyle devam ediyor.

Bulunduğumuz ülke Avrupa’da Yeşiller Partisi’nin kuruluşu ve Ulusal Meclis’te temsil edişi 1986’da gerçekleşti.

Bunu aşağıda, daha ayrıntılı ele alacağız.

Türkiye’de Yeşiller’in partileşmesi, Avrupa’ya göre geç, ama Avusturya’ya göre ise iki yıl sonra gündeme geldi.

Parti, 6 Haziran 1988 günü ve birçok ülkede olduğu gibi, “Yeşiller Partisi“ adıyla kuruldu.

Avrupa Yeşillerinde kıta bazlı merkezileşme

Yeşil partilerin kıta bazında merkezi bir yapıya kavuşması çalışmaları, erken bir tarihte başladı aslında.

1984’te, Avrupa yeşil partileri arasında bir koordinasyon oluşturuldu.

Koordinasyon, 1993’te federasyona dönüştürüldü ve asıl sonuç alıcı adım, 21 Şubat 2004’te atıldı.

Bu yıl içinde Roma’da yapılan kongrede, “Avrupa Yeşil Partisi” kurulmuş oldu.

Bu gelişmeyle ilgili önemli bir bilgi notu şu: Kurucular arasında yalnızca AB’nin yeşil partileri değil Rusya, Ukrayna, Gürcistan, İsviçre, Norveç, Bulgaristan, Romanya gibi ülkelerin yeşil partileri de yer aldı.

Avusturya Yeşiller Partisi

Avusturya’da Yeşiller Hareketi, 1978’de belirginleşti.

Mayalanma, 1978 yılı içinde Zwentendorf Atom Santrali’ne karşı başlatılan eylemlerle mümkün olmuştur.

Bir altı yıl sonra, 1984’de, Hainburg Elektrik Santrali’ni engelleme kampanyası ve eylemleri başlamıştır.

Bu süreçler, başlangıçta iki ayrı grup çıkardı ortaya:

– Muhafazakar Yeşiller: Vereinten Grünen Österreichs (VGÖ) adlı dernekte biraraya geldi.

– İlerici, merkez sol olarak tanımlanan ve tanıtılan Yeşiller ise Alternativen Liste Österreichs (ALÖ) adıyla sahnedeydi.

Her iki grup da 1983’teki genel seçimlere, iki ayrı liste olarak katıldı.

Bu gruplar, toplamda 3,29 gibi bir oy oranı elde ettiler.

1983’teki genel seçimlerinden sonra, iki grup birleşmenin ya da seçimlerde birlikte hareket etmenin yollarını aramaya başladı.

Çalışmalar olumlu sonuçlandı ve iki grup, yani VGÖ ve ALÖ 1986’da aynı listede buluştu ve Grüne Alternative (GA) adını aldı.

1986 genel seçimlerine, birleşmiş olarak gireceklerdi.

Yeşiller Partisi Ulusal Meclis’te

Birlikte girilen 1986 genel seçimlerinde %4,82 oranında bir oranı tutturarak, 8 milletvekiliyle Ulusal Meclis’in dördüncü partisi oldular.

Avusturya Yeşiller Partisi, 2002’de oy oranını %9,47’ye, sandalye sayısını 17’ye yükseltti. 2006’da yapılan genel seçimde ise, FPÖ’yü geride bırakarak Ulusal Meclis’in üçüncü büyük partisi oldular.

Bunu sağlayan ise, %11,05 oy oranı olmuştu.

2008 genel seçiminde, küçük bir gerileme yaşandı oy oranı %10,43, milletvekili sayısı 20 oldu.

Fakat bir sonraki, yani 2013’teki genel seçimde, tarihinin en yüksek oyunu aldı.

Bu seçimde tutturulan %12,42 oy oranıyla, milletvekili sayısı 24’e çıktı.

Yeşiller, “aykırı” bir giriş yaptımışlardı Ulusal Meclis’e

Yeşiller, meclis protokollerini reddettiler önceleri. Örneğin, bir kulüp başkanı seçmediler.

O koltuğa bir saman bebek oturttular. “Aykırı” bulunan biz dizi eylem de yapar oldular.

Yeşil milletvekili Andreas Wabl, bir “gamalı haç” bayrağı edinip, Kurt Waldheim’a karşı açtı.

Kuruluşundan itibaren partinin etkili olmuş ülke sözcüleri ise şu simalardı: Freda Meissner-Blau (1986), Johannes Joggenhuber (1990), Alexander van der Bellen (2002), Eva Glawischnig (2012).

2017 yılında, Yeşiller Partisi’nde üç önemli gelişme yaşandı: Partinin gençlik örgütüyle düşülen anlaşmazlık ve kopmalar 2012’den beri ülke sözcülüğü yapan Eva Glawischnig’in beklenmeyen geri çekilişi ve parti içi ön seçimlerde milletvekili adayı olacak kadar oy alamayan Peter Pilz’in ayrılarak, sıradaki seçimlere ayrı bir listeyle girmeye karar vermesi.

Bütün bu gelişmeler, tam da sondan ikinci ülke sözcüleri olan Alexander van der Bellen’in ülkenin Cumhurbaşkanlığ koltuğuna oturduğu bu dönemde, Avusturya Yeşiller Partisi hızlı bir çözülme, dağılma sürecine girdi.

2017’de yapılan genel seçimlerde, parti, kuruluşundan bugüne ilk kez Ulusal Meclis’in dışında kaldı.

Partiden ayrılıp ayrı bir lieteyle seçimlere katılan Peter Pilz’in “Liste Peter Pilz”i, mecliste yer alan partiler arasına girdi.

NEOS – Das Neue Österreich

Ele alacağımız son parti olan NEOS, şu anda mecliste yer alanlar arasında en genç parti.

Bu partinin kuruluşunu sağlayacak olan çalışmalar –elbette farklı yapısal formatlarda- 2012 yılına kadar dayanır.

NEOS’u ortaya çıkaracak olan ilk adım, 2012’de “Genç Liberaller” adlı bir grubun oluşturulmasıydı.

Bu grup, çok değil bir yıl sonra, Liberal Forum ile birlikte hareket etme eğilimiene girdi.

Bu yönelimin ilk meyvesi ise, “Genç Liberaller” ile Liberal Forum adlı siyasal oluşumun Mart 2013 genel seçimlerinde ittifak kurması oldu.

Ki bugünkü parti de adını o ittifaktan alır zaten. 2013’te kurulan seçim ittifakın adı NEOS idi.

2013 genel seçimlerinin hemen öncesinde kurulan NEOS adlı ittifaka, Yeşiller’in ekonomi odasındaki kimi üyeleri de katıldı.

Böylece ittifak, Mayıs 2013 içinde yapılan genel seçimlere sürekli genişleyerek katıldı. NEOS, söz konusu genel seçimlerde %4,9 oy alarak, 9 milletvekiliyle girdi Ulusal Meclis’e.

2013’te seçim ittifakı kuran bu gruplar, genel seçimlerde alınan olumlu sonuçtan sonra, Ocak 2014’te, aynı adla bir “parti olma”ya yükseltti birleşmişliklerini.

NEOS, 2017’de oy oranını, %5,3’e, milletvekili sayısını ise 10’na çıkardı.

Kurulduğu günden birkaç ay öncesine kadar, NEOS’un Genel Başkanı, Matthias Strolz idi.

Strolz, Yeşiller Partisi’nin bir dönem önceki ülke sözcüsü Eva Glawischnig’i anımsatan bir şekilde “beklenmeyen geri çekilme kararı” aldı.

Parti yapılan kongre ile yeni başkanını belirledi. (Bitti) | Virgül